Tìm hiểu chi tiết về phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết

Khi mùa xuân về, mỗi gia đình Việt đều rộn ràng chuẩn bị đón Tết Nguyên đán với biết bao phong tục truyền thống. Trong đó, gói bánh chưng, bánh tét là một phong tục không thể thiếu, mang đậm nét văn hóa, tâm linh và giá trị đoàn viên của người Việt. Cùng Duxuandonlocphattai.com tìm hiểu cụ thể về phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết dưới đây nhé.

Nguồn gốc và ý nghĩa của phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết

Nguồn gốc bánh chưng, bánh tét

Bánh chưng có lịch sử lâu đời, gắn liền với truyền thuyết Lang Liêu thời vua Hùng. Theo tích xưa, khi vua Hùng Vương thứ 6 chọn người nối ngôi, hoàng tử Lang Liêu — vốn nghèo khó — đã nghĩ ra cách làm bánh từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, gói vuông vắn tượng trưng cho đất, thể hiện lòng biết ơn cha mẹ và trời đất. Bánh chưng vì thế không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của sự trân trọng hạt gạo, của tấm lòng hiếu thảo và văn hóa nông nghiệp lúa nước.

Bánh tét có nguồn gốc từ miền Nam, được coi là biến thể của bánh chưng. Hình trụ dài tượng trưng cho mầm sống, sự sinh sôi nảy nở. Tên gọi “bánh tét” có thể xuất phát từ thói quen cắt bánh thành khoanh nhỏ (tét bánh) khi ăn. Cùng ý nghĩa tri ân trời đất, bánh tét cũng biểu hiện mong ước ấm no, phát tài trong năm mới.

Ý nghĩa phong tục gói bánh ngày Tết

Phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết mang nhiều ý nghĩa:

• Tưởng nhớ tổ tiên: Dâng bánh lên bàn thờ gia tiên là lời tri ân nguồn cội.
• Gắn kết gia đình: Cả nhà quây quần cùng nhau gói bánh tạo không khí ấm cúng, đoàn viên.
• Giữ gìn bản sắc văn hóa: Qua từng lớp lá dong, dây lạt, từng hạt gạo, người Việt lưu giữ truyền thống bao đời.

Phong tục gói bánh chưng, bánh tét qua các vùng miền

Miền Bắc — bánh chưng vuông vắn

Ở miền Bắc, Tết không trọn vẹn nếu thiếu chiếc bánh chưng vuông xanh. Ngày 27-28 tháng Chạp, các gia đình thường cùng nhau chuẩn bị nguyên liệu, rửa lá, ngâm gạo để sẵn sàng gói bánh.

– Nguyên liệu:

• Gạo nếp thơm, dẻo
• Đậu xanh đãi sạch, hấp chín
• Thịt ba chỉ ướp gia vị
• Lá dong, lạt buộc

– Cách gói: Người ta khéo léo xếp lá dong vuông góc, cho gạo, đậu, thịt rồi gói chặt tay. Bánh chưng đẹp là bánh có hình vuông vức, chắc tay.

– Luộc bánh: Bánh được luộc từ 8-10 tiếng trên bếp củi, càng luộc lâu bánh càng dẻo, thơm.

– Gói bánh chưng là dịp để các thế hệ trong nhà quây quần bên nhau, kể chuyện Tết xưa, chia sẻ niềm vui đón năm mới.

Miền Trung — kết hợp cả bánh chưng và bánh tét

Ở miền Trung, người dân gói cả bánh chưng và bánh tét. Bánh chưng thường nhỏ hơn miền Bắc, còn bánh tét có hai loại:

• Bánh tét mặn: Nhân đậu xanh, thịt mỡ, tiêu.
• Bánh tét ngọt: Nhân chuối, đậu đỏ, đậu xanh.

Người miền Trung cũng rất chú trọng việc gói đẹp, buộc lạt chắc chắn để bánh giữ được lâu trong tiết trời se lạnh.

Miền Nam — bánh tét dài, đậm đà

Với người Nam Bộ, bánh tét là món bánh truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết. Nhà nào cũng chuẩn bị vài đòn bánh tét để dâng cúng, biếu người thân.

• Nguyên liệu: Tương tự miền Trung nhưng có thêm các biến tấu như bánh tét nhân chuối, nhân đậu phộng, nhân trứng muối.
• Hình thức: Bánh tét miền Nam có thể dài tới 40-50 cm, vỏ bánh xanh mướt, khi cắt ra có nhân vàng ươm, đẹp mắt.
• Phong tục: Nhà nào càng có nhiều bánh tét để mời khách càng thể hiện sự sung túc, hiếu khách.

Các bước tổ chức gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết

Chuẩn bị nguyên liệu

Gia đình sẽ chuẩn bị kỹ lưỡng:

• Gạo nếp: Chọn loại ngon, ngâm từ 6-8 tiếng.
• Đậu xanh: Đãi sạch, hấp chín, tán nhuyễn hoặc để nguyên hạt.
• Thịt ba chỉ: Ướp với tiêu, nước mắm, hành khô.
• Lá dong (miền Bắc) hoặc lá chuối (miền Nam): Rửa sạch, lau khô.
• Dây lạt: Làm từ giang hoặc nilon.

Gói bánh

Gói bánh là phần đòi hỏi khéo léo. Người lớn tuổi thường hướng dẫn con cháu cách xếp lá, đổ nhân, gói chặt tay. Không khí gói bánh là lúc cả nhà tụ họp, vừa làm vừa chuyện trò, tạo nên kỷ niệm ấm áp.

Luộc bánh

Bánh được cho vào nồi lớn, đổ ngập nước và luộc liên tục trong nhiều giờ. Trong lúc canh bếp, mọi người thường quây quần bên nồi bánh, chờ đợi thành quả.

Phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết không chỉ là nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn là dịp để các thế hệ trong gia đình sum vầy, gắn kết. Dù cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, nhưng mỗi độ xuân về, hình ảnh nồi bánh nghi ngút khói, những chiếc bánh xanh tươi dâng lên bàn thờ tổ tiên vẫn luôn nhắc nhở chúng ta giữ gìn và trân trọng những giá trị tốt đẹp của dân tộc.